قابلیت ها و ظرفیت های آموزش و پرورش در
پیشگیری و مقابله با
فتنه
نویسنده : نفیسه علمی نیک ( کارشناس ارشد فیزیولوژی جانوری، ناحیه 4 آموزش و پرورش قم) n.elminik@iran.ir
نظام آموزش و پرورش
از طریق آموزش سیاسی احساس وفاداری به نظام، احساس میهن پرستی، وابستگی به نهادها
و آموزشهای سیاسی را در شهروندان تقویت میکند و با بالا بردن سطح مشروعیت نظام
سیاسی برای آن، تولید پشتیبانی کرده و اساس آن را استحکام میبخشد در بسیاری از
مدارس و تعداد کثیری از نهادهای کشوری و لشکری ضمن مواد درسی، مراسمی مانند سوگند
وفاداری به نظام، سلام بر پرچم، ستایش از قهرمانان تاریخی، ملی و مذهبی و بسیاری
آئین های دیگر را برگزار میکنند که هدف اساسی همه آنها تقویت روابط عاطفی، سیاسی
و احساسی کودکان و نوجوانان کشور است. ( روحانی،1385)
در خطبه 151 نهج البلاغه پیرامون
سرچشمه های آغازین فتنه مطالبی بیان شده که به آگاهی و شناخت ما در زمان بروز فتنه
می افزاید و از این جهت برای پیشگیری از آسیب های مادی و معنوی فتنه امری ضروری
خواهد بود: « فتنه در راههای پنهانی شروع میشود، و آن گاه اصل
کثیف و رسوای پنهانیش آشکار میشود، (رشد و نمو فتنه همچون رشد و نمو دوران جوانی
است. ) و آثارش همچون آثار سنگ است که به هرچه زده شود شکسته و خرد میکند.» ( سید
رضی، 1381: خطبه 151) که از این سخن مولا چنین برداشت می شود:
1-
فتنه در
آغاز امری پنهان است، یعنی هدفها و مقاصد آن برای همگان کاملا مشخص نیست و آرام
آرام پیش میرود.
2-
اصل و
باطن فتنه از راه های مختلف آشکار و در جامعه اجرا میشود.
3-
رشدی
مانند رشد جوانی دارد، یعنی مانند جوان که آرام آرام رشد میکند و قوت و توانایی
مییابد، فتنه نیز مرحله به مرحله رشد میکند تا به قوت برسد.
4-
آثار فتنه
مانند آثار سنگ است، سنگ بر هر چیزی که برخورد کند آن را از بین میبرد، فتنه نیز
به هر بخشی از جامعه وارد شود، آن را تضعیف کرده و به آن آسیب میرساند.
قرآن کریم در خصوص آثار فتنه میفرماید:
«و اتّقوا فتنة لا تصیبنّ
الّذین ظلموا منکم خاصّة» ( الانفال: 125) و بترسید از فتنه ای که چون آید، تنها
مخصوص ستمکاران نخواهد بود ( بلکه ظالمان و مظلومان همه را در بر میگیرد.)
پس
دایره شمول فتنه تنها جنبه فردی و شخصی نیست، بلکه همه اجتماع را در بر میگیرد.
آنچه در این زمینه بسیار اهمیت دارد رجوع با آرا و نظرات بزرگان دینی است.
با توجه به کلام مولا علی علیه السلام در نهج البلاغ همچنین بیانات و سخنرانیهای
مقام معظم رهبری در جمع مردم و مسئولان شیوه هایی عملی در رابطه با مقابله با فتنه
گران معرفی شده، از جمله: عمل بر اساس تقوا و یقین، رجوع به قرآن، تمسک به اهل بیت پیامبر (علیهم الســــلام)، صبر، بردباری و مدارا ، بصیرت و
هوشیاری در برابر فرصت طلبان، روشنگری و افشاگری،
آرام نمودن اوضاع، جدا نمودن
صف فتنه گران از فتنه زدگان، نمایاندن ظاهری بودن
وحدت فتنه انگیزان، اقدام به هنگام و شجاعانه، ترویج ارزشها، تقویت باورها، تهیة طرح
جامع تعلیم و تربیت اسلامی، ایجاد روحیه حقیقت شناسی،
تقویت دانش دشمن شناسی.
بطورکلی کارکردهای آموزش و پرورشی را
میتوان به دو دسته محافظه کارانه و نوآورانه طبقه بندی نمود. آموزش و پرورش
کارکردهای مهمی برای نظام سیاسی انجام میدهد که مهمترین این کارکردها را میتوان
به قرار زیر برشمرد :
-
جامعه
پذیری سیاسی نوجوانان و آشنا سازی آنان با فرهنگ سیاسی جامعه
-
گزینش،
جذب و آموزش رهبران و کارگزاران سیاسی
-
ایجاد
یگانگی سیاسی در جامعه
-
ایجاد
زمینه برای تشکیل سازمانهایی که در جامعه نقش های سیاسی ایفا میکنند ( علاقه بند ،
1370 )
یکی از کارکردهای اساسی آموزش و پرورش
جامعه پذیری سیاسی است. فرایندی که در آن نظام سیاسی میکوشد ارزشها و نگرش ها بر
رفتارها وتمایلات مورد قبول ساختار حاکم را از طریق نظام آموزشی به افراد نسل های
جدید انتقال داده و در آنها درونی سازد. آموزش و پرورش یکی از نیازهای اساسی انسان
است و بدون آن رشد و شکوفائی شخصیت و قدرت خلاقیت و سازندگی افراد امکان پذیر نیست
به شرطی که نظام سیاسی از ظرفیت و توانائی خاص برخوردار باشد که بتواند نیروهای
مولود نظام آموزشی را به شایستگی به سوی خودآگاه، احساس مسئولیت و ژرف بینی سوق
دهد و این میسر نیست مگر به واسطه نهادورزی و توسعه سیاسی نظام سیاسی .
اگر یک جامعه بخواهد یک اجتماع سیاسی شود ، قدرت هر گروه باید از طریق
نهادهای سیاسی اعمال شود. از آنجاکه نیروی انسانی مهمترین منبع توسعه است، برنامه
های توسعه باید به گونه ای تدوین گردد که از این مبنع بهنحو شایسته استفاده گردد.
نیروهای اجتماعی جدید برخاسته از فرایند آموزشی به دلیل برخورداری از سواد و آموزش
نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی حساس بوده و نیروی جدیدی برای ایجاد تحول و دگرگونی
اجتماعی در جامعه بشمار میروند. جلب مشارکت بسط یافته گروه های اجتماعی جدید حاصل
نظام آموزش و پرورش ، بوسیله نهادهای سیاسی انجام میگیرد و این امر یک ضرورت مهم
بشمار میاید .
تحول بنیادین
و تربیت سیاسی دانش آموزان :
درسندتحول بنیادین آموزش و پرورش به آموزش مسائل سیاسی به صورتی قابل قبول و
پررنگ نگاه شده است. براساس سند تحول
بنیادین مقصود از تربیت سیاسی دانشآموزان این است که مبانی و دیدگاه های حضرت
امام (ره) ، رهنمودهای مقام معظم رهبری و ارزش های کلان انقلاب باید از دوران
مدرسه به آنها آموزش داده شود، نه اینکه طرفداری از گروه یا حزبی خاص صورت گیرد.
این تربیت باید بهگونه ای باشد که دانشآموزان نسبت به مسائل سیاسی هوشیار و اهل
بصیرت شوند. چراکه تربیت افراد بدون بصیرت نشانه رفتن خنجر به قلب جامعه اسلامی میباشد.
در جامعه ما معلمان از محبوبیت و تاثیرگذاری بسیاری برخورداند، ضمن اینکه
پشتیبان قوی و بازوی توانمند نظام جمهوری اسلامی نیز به شمار می روند. معلمان به
دلیل رویکرد فرهنگی و انقلابی که دارند، می توانند در عرصه های مختلف نقش آفرینی
کنند. در پیروزی انقلاب اسلامی نیز معلمان نقش بسزایی ایفا کردند. معلمان در دفاع
مقدس و نیز مدیریت کشور هم نقش تعیین کننده ای داشته اند. برهمین
اساس رویکرد حاکمیت به آموزش و پروش هم بایدبراساس نیرو و نهاد تامین کننده سرمایه
انسانی و مشروعیت ساز و تامین کننده امنیت اجتماعی و ملی در جهت تقوت قدرت
واستمرار حکومت، تغییر یافته وعمل نماید.وبه معلم به عنوان بازوان اصلی و حرفه
ای ترین طراحان و رزمندگان کارزار فرهنگی اجتماعی و سیاسی نگاه کند تا ناگزیر
نباشد روزبه روز بر تقویت بنیه نظامی خود افزوده وخود را درمسیر پر هزینه و بی
بازگشت رقابت های نظامی قرار دهد.
نحوه نگرش و
بینش دانش آموزی که دست پرورده معلمی با بصیرت است نسبت به جامعه پیش رو و زندگی
اجتماعی و سیاسی خود می تواند بسیار ژرف و عمیق باشد و در نتیجه از آفت ها و آسیب
هایی که در هر جامعه از سوی دشمن داخلی و خارجی وارد می شود مصون بماند. چنین فردی
توانایی و مهارت شناخت دوست و دشمن و واکاوی رفتارهای آنها را داشته و با مراجعه به
منابع موثق و قابل اعتماد می تواند از چنین آسیب ها و فتنه هایی در امان بماند.
آموزش و پرورش،
کارکردهای متفاوت ولی به هم پیوسته ای دارد. با توجه به جامعه هدفی که اعضای این
نهاد عظیم را در کشور تشکیل می دهند و اقلا چندین سال را در این نهاد گذرانده و
آموزش و پرورش بر روی هر کدام سهمی از تعلیم و تربیت را دارا می باشد، نقش نظام
تعلیم وتربیت بیش از پیش اهمیت می یابد. تا بحال در مقاطع مختلف و حتی در سخت
ترین برحهها، از قیام علیه رژیم ستمشاهی
تا انقلاب و دوران دفاع مقدس و پس از آن جنگ نرم و هجمه های موذیانه دشمن از درون
و بیرون، در همه حال نظام تعلیم و تربیت و معلمان ثابت نموده اند که تاثیر بسزایی
بر روی دانش آموزان امروز که جوانان فردا هستند داشتهاند
در نظام
آموزشی ای که آینده جامعه را در گرو تربیت همه جانبه دانش آموز میداند افراد ضمن
وابستهتر شدن به نظامی که به آن تعلق دارند برای قبول مسئولیتهای گوناگون آماده
میشوند. در این فرآیند افراد میآموزند که با مشارکت در تصمیم گیریهای اساسی در
سرنوشت خود شرکت کنند، در حوادث جامعه اطراف خود به دقت بنگرند و لایه های پنهان
فتنه را بشناسند و با آن مقابله کنند. از تمام ظرفیت های خود در پیشگیری از جریان
فتنه در جامعه و لایههای آن جلوگیری کنند.
با توجه به
ویژگیهای فتنه و از سوی دیگر، ویژگی های
منحصر به فرد نهاد آموزش و پرورش از جمله منظم بودن، گسترده بودن جامعه هدف در
آموزش و پرورش و طولانی و مستمر بودن زمان آموزش، بالا بودن سطح توانایی ها و
آگاهی های افراد فعال بخصوص آموزگاران و مربیان در این نهاد، آموزش و پرورش میتواند به عنوان یک نهاد محوری
با قابلیت و ظرفیت بالا در جهت پیشگیری و مقابله با فتنه های احتمالی بوجود آمده
در جامعه ایران اسلامی، مورد توجه مسئولان و برنامه ریزان فرهنگی، به ویژه شورای
انقلاب فرهنگی قرار گیرد.